در دنیای تجارت بین‌الملل و حمل‌ونقل دریایی، برخی هزینه‌ها ممکن است ناگهانی و سنگین ظاهر شوند و سود نهایی یک محموله را تحت تأثیر قرار دهند. سه مورد از مهم‌ترین این هزینه‌ها، دموراژ (Demurrage)، دیتنشن (Detention) و انبارداری (Storage) هستند. شناخت دقیق تفاوت آن‌ها، علت ایجاد و روش‌های پیشگیری از آن‌ها، برای هر شرکت بازرگانی، واردکننده یا فورواردر الزامی است.
دموراژ یعنی چه؟
دموراژ هزینه‌ای است که زمانی اعمال می‌شود که کانتینر پس از ورود به بندر، در محوطه‌ی بندری یا ترمینال بیشتر از زمان مجاز رایگان (Free Time) باقی بماند. این زمان رایگان معمولاً بین ۳ تا ۷ روز است و پس از آن، هر روز تأخیر، مشمول هزینه خواهد بود. این هزینه در واقع اجاره کانتینر یا فضای بندر است و توسط شرکت کشتیرانی دریافت می‌شود.
هزینه دموراژ چیست؟
هزینه دموراژ به‌صورت روزانه و برای هر کانتینر محاسبه می‌شود. مبلغ این هزینه بستگی به نوع بندر، نوع کانتینر، و مدت تأخیر دارد. به‌طور میانگین، دموراژ می‌تواند از ۵۰ تا ۱۵۰ دلار در روز برای هر کانتینر باشد و با افزایش تعداد روزهای تأخیر، نرخ پلکانی نیز اعمال می‌شود.
دلایل اعمال دموراژ در بنادر چیست؟
برخی از دلایل رایج که باعث ایجاد دموراژ می‌شوند عبارت‌اند از:
- تأخیر در ترخیص گمرکی یا آماده نبودن مدارک
- هماهنگ نبودن حمل داخلی (زمینی)
- تعطیلات رسمی یا اختلالات عملیاتی بندر
- کمبود راننده یا کامیون برای تحویل نهایی
دیتنشن چیست و چرا باید آن را پرداخت کنیم؟
دیتنشن هزینه‌ای است که پس از خروج کانتینر از بندر و زمانی که به شرکت کشتیرانی بازگردانده نمی‌شود، اعمال می‌شود. این هزینه در واقع برای نگهداری بیش از حد مجاز کانتینر نزد مشتری (مثلاً در انبار یا محل تخلیه) است. دیتنشن نشان می‌دهد که کانتینر دارایی شرکت کشتیرانی است و استفاده بیش از زمان مشخص‌شده باید جبران شود.
چرا هزینه دیتنشن راننده دریافت می‌شود؟
در حمل زمینی، اگر راننده کامیون مدت زیادی برای بارگیری یا تخلیه در محل منتظر بماند (بیشتر از زمان استاندارد که معمولاً ۲ ساعت است)، شرکت حمل‌ونقل می‌تواند هزینه‌ای به‌عنوان Driver Detention دریافت کند. این هزینه برای جبران اتلاف زمان راننده و توقف غیرضروری ناوگان است.
تفاوت دموراژ و دیتنشن در حمل‌ونقل دریایی چیست؟
| مورد | دموراژ (Demurrage) | دیتنشن (Detention) |
|---|---|---|
| محل محاسبه | داخل محوطه بندر | خارج از بندر (مثلاً انبار مشتری) |
| زمان شروع | پس از پایان زمان رایگان در بندر | پس از خروج کانتینر از بندر |
| پرداخت به | شرکت کشتیرانی یا اپراتور بندر | شرکت کشتیرانی |
| موضوع | اجاره فضای بندر | اجاره کانتینر در خارج از بندر |
تفاوت دموراژ و هزینه انبارداری بندری در چیست؟
گاهی ممکن است هزینه‌ای به‌عنوان «Storage» یا انبارداری در بندر محاسبه شود که متفاوت از دموراژ است.
- دموراژ: مربوط به نگهداری کانتینر در بندر توسط شرکت کشتیرانی است.
- Storage: هزینه‌ی فضای اشغال‌شده در انبار گمرکی یا محوطه بندر، معمولاً از سوی گمرک یا ترمینال دریافت می‌شود، حتی اگر کالا کانتینری نباشد.
هزینه دموراژ چگونه محاسبه می‌شود؟
فرمول محاسبه هزینه دموراژ معمولاً به این شکل است:
تعداد روزهای تأخیر × نرخ روزانه × تعداد کانتینر = مبلغ نهایی
مثال: ۴ کانتینر × ۱۰۰ دلار × ۳ روز = ۱۲۰۰ دلار دموراژ
نکته: بعضی خطوط کشتیرانی برای جلوگیری از سوءاستفاده، نرخ پلکانی دارند؛ مثلاً روزهای اول ارزان‌تر و روزهای بعد گران‌تر محاسبه می‌شود.
بهترین راهکارها برای مدیریت هزینه‌های دموراژ و دیتنشن
- برنامه‌ریزی دقیق زمان رسیدن کشتی و ترخیص گمرکی
- رزرو سریع حمل داخلی برای تحویل نهایی
- آماده‌سازی کامل مدارک پیش از رسیدن محموله
- درخواست مکتوب افزایش Free Time از کشتیرانی
- استفاده از فورواردر حرفه‌ای با تیم پیگیری فعال
ترفندهایی برای جلوگیری از دیتنشن در حمل‌ونقل بین‌المللی
- بررسی دقیق شرایط قرارداد حمل با شرکت کشتیرانی
- ایجاد هماهنگی بین ترخیص‌کار، راننده و انبار مقصد
- بازگرداندن کانتینر در کم‌ترین زمان پس از تخلیه
- عقد قرارداد دقیق با شرکت حمل زمینی شامل مهلت استاندارد
- استفاده از کانتینرهای آزاد یا قراردادهای بدون محدودیت زمانی در پروژه‌های خاص
استراتژی‌هایی برای جلوگیری از دموراژ در حمل دریایی
- ترخیص قبل از ورود کالا به بندر (Pre-clearance)
استفاده از سیستم‌های دیجیتال مدیریت اسناد
- برنامه‌ریزی حمل زمینی از قبل
- داشتن اطلاعات لحظه‌ای از وضعیت کشتی و تخلیه
- ارتباط دائم با نماینده بندر و ترخیص‌کار
دموراژ، دیتنشن و هزینه‌های انبارداری، اگر به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند هزینه‌های سنگینی را به کسب‌وکارهای بین‌المللی تحمیل کنند. راهکار نهایی، آگاهی، برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از فناوری، و همکاری با شرکت‌های حرفه‌ای فورواردینگ و لجستیکی است. با رعایت این نکات، می‌توانید نه‌تنها از این هزینه‌ها جلوگیری کنید، بلکه عملیات حمل‌ونقل بین‌المللی خود را هوشمندتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر پیش ببرید.
